- Oud-politici pleiten voor onderzoek naar klimaatinterventies
By Daan Marselis | 16 September 2023
Acht jaar na het klimaatakkoord van Parijs beginnen mensen zich voorzichtig voor te bereiden op het scenario dat het allemaal niet genoeg is. Wat als de de opwarming enige tijd boven de 1,5 graad uit het akkoord uitkomt? De Climate Overshoot Commission, twaalf internationale oud-politici en bestuurders, vindt dat de mensheid veel meer moet doen om de opwarming tegen te gaan.
Zo vinden ze dat we naar een ‘CO2-negatieve’ samenleving moeten. Nooit meer CO2 uitstoten dus, en ondertussen het teveel aan broeikasgas uit de lucht filteren. Daarnaast moeten overheden zich voorbereiden op die te warme toekomst. Hoe gaan ze hun bevolking voeden, als het zo warm is, of juist zoveel regent, dat traditionele gewassen niet meer groeien op de akkers?
Meest in het oog springend is hun pleidooi voor meer onderzoek naar klimaatinterventies, terwijl ze overheden meteen ook oproepen om uitvoering van de interventies te verbieden. Dit soort gesleutel aan de atmosfeer wekt sociaal, politiek en ethisch gezien veel weerstand op. Tegenstanders vinden het gevaarlijk en te veel afleiden van het probleem.
Vier vormen van klimaatinterventie
Het idee van klimaatinterventies is simpel: door straling van de zon terug te kaatsen en warmte af te voeren naar het heelal, kan de aarde misschien afkoelen. Vier ideeën voor klimaatinterventie op een rij, van hoog naar laag.
1. Ruimteschild
Het meest futuristisch is het voorstel om een hitteschild in de ruimte te installeren. Dat kan bestaan uit honderden spiegeltjes, of anders één grote megaparasol die de aarde tegen al te veel hitte van de zon beschermt. In Nederland doet de TU Delft hier onderzoek naar. Heel sciencefiction allemaal en niet eens bedacht door Elon Musk, grapt hoogleraar aardwetenschappen Herman Russchenberg van die universiteit. Hij acht het niet aannemelijk dat dit snel te realiseren is.
2. Stratosferische aerosolen
Dichter bij huis, op 20 kilometer hoogte rond de evenaar, zouden vliegtuigen stofdeeltjes kunnen loslaten. Bijvoorbeeld zwaveldioxide of kalkstof, waardoor ze een ‘sluier’ vormen rondom de aarde. Om de aarde met 1 tot 2 graden af te koelen, zou die sluier 1 procent van het zonlicht moeten tegenhouden.
Voordeel: “Het is geen wereldschokkend moeilijke opgave om dit te realiseren”, zegt universitair docent klimaatfysica Claudia Wieners die er bij de Universiteit Utrecht onderzoek naar doet. Het belangrijkste is dat er speciale vliegtuigen moeten worden ontworpen die op de juiste hoogte kunnen vliegen. “Niet meer dan een flinke klus, maar de vraag is of we het willen.” Als dat zo is, kan het in 25 jaar toegepast worden.
3. Warmtelek
Op 6 tot 12 kilometer hoogte hangt een enorme deken rond de aarde, in de vorm van ijswolken. De universiteiten in Delft en Zurich (Zwitserland) onderzoeken of het mogelijk is die ijswolken wat dunner te maken. Alsof de aarde zijn winterdekbed verruilt voor een zomerse variant, waardoor dus meer warmte naar de ruimte kan lekken. Hoe dat moet? Dat is nog niet uitgekristalliseerd.
4. Wolkenwit
Verder in ontwikkeling is het idee om wolken boven de oceanen ‘witter’ te maken, zodat ze meer zonlicht weerkaatsen. Russchenberg, van de TU Delft, doet hier onderzoek naar. De Schotse wolkenwetenschapper John Latham opperde de mogelijkheid al in 1990, als laatste redmiddel in geval de aarde te heet zou worden. Over twintig jaar kan het wel uitgevoerd worden, zegt Russchenberg.
Werken aan klimaatinterventies is iets voor ‘mensen met veel fantasie’, zegt Russchenberg. Hij en Wieners willen de verwachtingen wel wat temperen: het gaat hier om symptoombestrijding. Zoals de brandweer doet, zegt Russchenberg. Het belangrijkste is dus om ook iets te doen aan de oorzaak van klimaatverandering: er mag geen CO2 meer in de lucht.
Goed plan?
Hoe hoog of laag ook, 450 wetenschappers vinden dat ‘zonnemanagement’ nooit mag gebeuren. “Het is één groot experiment op de mensheid”, zegt hoogleraar mondiaal duurzaamheidsmanagement Frank Biermann van de Universiteit Utrecht. De risico’s zijn niet te overzien. Weersystemen en regenval kunnen erdoor veranderen. De internationale gemeenschap is niet in staat om zulke ingrijpende acties in goede banen te leiden. Wat als Rusland of China in hun eentje iets doen, wat verder niemand wil?
De oproep van de Overshoot Commissie is in zijn ogen vooral een ‘gevaarlijke afleiding’. Die commissie bestaat uit twaalf oud-politici zonder mandaat, zegt hij. “Zo’n oproep zorgt er alleen maar voor dat bedrijven en overheden achterover gaan leunen, hopend dat in 2050 één of andere Willie Wortel iets bedacht heeft om de opwarming teniet te doen.”